Türk tiyatrosunun büyük aktrislerinden, ünlü aktör ve rejisör Muhsin Ertuğrul’un zevcesi, daha evlenmeden önce tiyatro ve san’at âleminde Neyyire Neyir takma adı ile tanınmışdır. 1902 de İstanbulda Atikalipaşada doğdu; Hattatzâde Osman Efendi’nin oğlu Ahıshalı Eyyub fendinin kızıdır; bu zât Sultan İkinci Abdülhamidin huzur hocalarından ve Fatih Camiinin talebesine icâzetnâme verme hakkına sâhib, müciz dersiâmlarındandı; annesi Hatice Hanım da Karadeniz yalısı halkından, Sinobludur; kendi asıl adı Münire’dir. Darülbedâyie intisâbında ilk ilânlara adını Neyyire Neyyir diye yazdırdı ve bu isimle şöhret buldu. 1905 de Eyyub Efendi vefât etti, Münire Hanım üç yaşında yetim kaldı, hiç bir yerden geliri olmayan dul anası ile birlikte, babasının yakın dostu Mânîzâde Mehmed Tâhir Bey tarafından himâye edildi, kibar ve zengin Mânîzâdelerin mânevî kızı oldu; Cibâli civarında Üsküblü mahalle mektebinde, Horhor ibtidaîsinde okudu, yatılı talebe olarak Darülmuallimata (Kız Öğretmen Okuluna) girdi; muallim olduktan sonra iki sene kadar da İngilizce öğrenmek için Amerikan Kız Kolejine devam etti. sanat hayatına, 1922 de Kemal Film firmasının Hâlide Edib Adıvar’ın meşhur romanından çevirdiği “Ateşten Gömlek” filminde “Kezban” rolü ile girdi. Ünlü aktör Vasfi Rıza Zobu hâtırâtında şöyle anlatıyor:...

Türk tiyatrosunun büyük aktrislerinden, ünlü aktör ve rejisör Muhsin Ertuğrul’un zevcesi, daha evlenmeden önce tiyatro ve san’at âleminde Neyyire Neyir takma adı ile tanınmışdır. 1902 de İstanbulda Atikalipaşada doğdu; Hattatzâde Osman Efendi’nin oğlu Ahıshalı Eyyub fendinin kızıdır; bu zât Sultan İkinci Abdülhamidin huzur hocalarından ve Fatih Camiinin talebesine icâzetnâme verme hakkına sâhib, müciz dersiâmlarındandı; annesi Hatice Hanım da Karadeniz yalısı halkından, Sinobludur; kendi asıl adı Münire’dir. Darülbedâyie intisâbında ilk ilânlara adını Neyyire Neyyir diye yazdırdı ve bu isimle şöhret buldu. 1905 de Eyyub Efendi vefât etti, Münire Hanım üç yaşında yetim kaldı, hiç bir yerden geliri olmayan dul anası ile birlikte, babasının yakın dostu Mânîzâde Mehmed Tâhir Bey tarafından himâye edildi, kibar ve zengin Mânîzâdelerin mânevî kızı oldu; Cibâli civarında Üsküblü mahalle mektebinde, Horhor ibtidaîsinde okudu, yatılı talebe olarak Darülmuallimata (Kız Öğretmen Okuluna) girdi; muallim olduktan sonra iki sene kadar da İngilizce öğrenmek için Amerikan Kız Kolejine devam etti. sanat hayatına, 1922 de Kemal Film firmasının Hâlide Edib Adıvar’ın meşhur romanından çevirdiği “Ateşten Gömlek” filminde “Kezban” rolü ile girdi. Ünlü aktör Vasfi Rıza Zobu hâtırâtında şöyle anlatıyor: O zamanlar Kemal Filmin bürosu Sirkecide Ali Efendi Sinemasının üst katında iki küçük odadan ibaretti; “Ateşten Gömlek” filminin çevrilmesi hazırlanırken, iki kadın rolünden biri o devrin ünlü aktrisi Bedia Muvahhid Hanıma verildi, “Kezban” rolü için kimse bulunamadı, gazetelere ilân verildi, ertesi gün tek bir Türk kızı, Amerikan Kız Koleji talebelerinden Münire Hanım müracaat etti; 19-20 yaşlarında münevver ve güzel bir kızdı, büroda bana: — Kollej talebesiymiş, Muhsini bekliyoruz, bakalım ne diyecek... dediler...”. Ertesi yıl, 1923 de, parlak bir devre girmiş tiyatroyu henüz emekleyen sinemaya tercih etti, ve sahneye ilk defa Ertuğrul Muhsinin Râşid Rıza ile birlikde oynadıkları Beyoğlunda Fransız Tiyatrosunda temsil edilen Othello’da Desdémone gibi ağır bir rolle çıkdı, büyük başarı ile oynadı, ve 1923-1924 tiyatro mevsiminde Darülbedâyi kadrosuna kabul edildi; ve orada “Neyyire Neyyir” adı ile kısa bir zamanda büyük şöhret oldu. Bir ara Dârülbedâyi’den ayrıldı, Ertuğrul Muhsinin Şehzâdebaşında Ferah Tiyatrosunda “Ertuğrul Muhsin ve Arkadaşları” topluluğunda çalışdı. Ertuğrul Muhsin Avrupada bir tedkik seyahatına çıktığında Şâdi Fikret’in Millî Sahnesinde bulundu, tekrar Dârülbedâyi’e girdi, bu tiyatronun Şehir Tiyatrosu olduğunda da kadrosunda kaldı, Ertuğrul Muhsinle evlendi, evlendikden sonr ada sahneden ayrılmadı, yirmi yıllık kısa sahne hayatını hep orada geçirdi. Kültürlü, çalışkan, mesleğine âşık bir san’atkârdı; sahneye uygun, gaayet tatlı bir sesi vardı. Aldığı rolleri dikkatle etüd eder, eserin en ince noktalarına varınca rolünü sadâkatle ve hassasiyetle oynardı. Amansız bir hastalığın pençesinde 13-14 Şubat gecesi 1943 de ve henüz kırk bir yaşında vefât etti. Zincirlikuyu Asrî Mezarlığa defnedildi. Güzel San’atlara aşırı düşkünlüğü vardı, icâzetname almamışdı, fakat eski yazı ile hattat denilecek kadar güzel yazılar yazardı, yağlı boya resimler yapmış, hayli muvaffak olmuşdu. Annesi Hatice Hanımı Dârülmuallimatta talebe iken kaybetmişdi, fakat o cefakâr kadının asîl hüviyetini tamamen tevârüs etmişdi, vücudunu yıpratıncaya kadar çalışkan, zekî ve cevval, vekarlı, azimliydi; edebi ile süslü olarak mağrurdu. Mânevî babası yerinde Mânîzâde Tâhir Bey anlatmışdır: “Sesi güzeldi, zevkle dinletebilecek kadar güzel şarkı söylerdi. Darülmuallimatda gece mütâbalarında ona Kur’an okuturlar, mekteb müdiresi de dahil, bütün hocalar ve talebe dinlermiş..”. Vasfi Riza Zobu yazıyor: “... Komedi Fransız san’atkârı Aleksandır ve Robin ile Fransızca, Sesil B. Dömil ile İngilizce, bizim ressam Pırof ile rumca konuşurken dinledim.. Türk edebiyatına vâkıf, ve çok düzgün temiz ifâde ile yazı yazardı. “Muhsinle nikâhlandığı gün bizden kendisine artık Neyyire diye hitap edilmesini istemişdi. Birkaç kere dil alışkanlığı Münire Hanım dedim, ihtarlar aldım, bir seferinde beni bir kenara çekdi: — Vasfi.. mânasız bir ısrar ve şımarıklık zannetme, babamın koyduğu o isimle istiyorum ki bana yalnız kocam hitap etsin!..” dedi”. Mahmud YESÂRİ Neyyire Ertuğrul (Resim: Kemal Zeren)